– सम्झना घिमिरे | शुक्रबार, असोज ८, २०७८   तपाईं किनमेलका क्रममा घरमा आएका प्लास्टिक फाल्नुहुन्छ कि राख्नुहुन्छ ? अधिकांशको एउटै उत्तर हुन्छ– ‘फोहोर राखेर फाल्ने गर्छु ।’ कहाँ फाल्नुहुन्छ ? फोहोर बोक्ने गाडी, सडक वा खोलानालामा ? प्रयोग भएको प्लास्टिक बेच्छु भन्ने सायदै होलान् । अझ कतिपयलाई त यसरी हामीले प्रयोग गरिसकेको र काम नलाग्ने प्लास्टिक पनि बेच्न सकिन्छ भन्ने थाहा नहोला । काठमाडौंका आयुस देउजा यसरी प्रयोग भइसकेका प्लास्टिक पैसा दिएर किन्दै आएका छन् । आधुनिक पेट इन्डस्ट्री सञ्चालन गर्दै आएका देउजा भन्छन्, ‘तपाईंले देखेको फोहोरमा म पैसा देख्छु । सडकभरि छन् पैसैपैसा ।’ नेपालमा प्लास्टिक झोला तथा यसका विभिन्न सामान उत्पादन गर्ने उद्योगहरूले वार्षिक अर्बौं रुपैयाँबराबरको कच्चा पदार्थ आयात गर्दै आएको छ । उनी आयातलाई निर्यातमा परिणत गर्न लागिपरिरहेका छन् । त्यसका लागि उनी हाल सडक, खोला किनारमा भेटिएका प्लास्टिक संकलन गरेरै मासिक ६ टन कच्चा पदार्थ उत्पादन गरिरहेका छन् । माटोमा नमिल्ने भएकै कारण पूर्ण रूपमा विस्थापन गर्न नसकिने तर्क गर्ने उनी प्रशोधन नै एक मात्र समाधान मान्छन् । एक पटक प्रशोधन भइसकेको कच्चा पदार्थको आयु पनि ५० वर्षसम्म रहने हुँदा फोहोरको रूपमा मात्रै फाल्नुभन्दा फोहोरलाई नै व्यवसाय बनाउँदा प्लास्टिकको समस्या सामाधान गर्न सकिने देउजाको भनाइ छ । यसरी दैनिक रूपमा घरमा आइपुुगेका अनावश्यक प्लास्टिकलाई देउजा जथाभावी फालेर वातावरण नै दुर्गन्धित नबनाउन आग्रह गर्छन् । बरु प्लास्टिकबाट पैसा कमाउन सक्ने अवसरको सिर्जना गर्दै छन् । आधुनिक पेट इन्डस्ट्रीमार्फत उनले प्लास्टिक रिसाइकल गर्दै आएका छन् । फोहोरबाट विक्रेट रुपन्देहीका मनोजरत्न भुसाल पेसाले मेकानिकल इन्जिनिर हुन् । तर, उनी वातावरण संरक्षणका लागि जुटिरहेका छन् । सेवा र व्यवसाय दुवै एकै स्थानबाट गर्न सकिने हुनाले पनि भुसाल अचेल कहिले फोहोरका डंगुरमा भेटिन्छन् त कहिले ल्याबमा । यसरी सोलिड वेस्ट म्यानेजमेन्ट (ठोस फोहोर व्यवस्थापन) नामक व्यवसायबाट उनी फोहोरलाई मोहोर बनाउन लागिपरिरहेका छन् । फोहोर संकलन गरेर त्यसबाट उनले इन्धनको रूपमा प्रयोग गरिने विक्रेट बनाउँदै आएका छन् । नेपालमा कोइलाको माग उद्योगदेखि चुलोसम्म छ । वार्षिक करोडौँ रुपैयाँको कोइला भारतबाट आयात हुँदै आएको छ । तर, नेपालमा नै यत्रतत्र छरिएका स्रोतबाट कोइलाको विकल्प खोजेको भने पाइँदैन । भुसाल रुखका पात, फालिएका कागज तथा सडक र खोला किनारमा भेटिएका फोहोरलाई रिसाइकल गरेर विक्रेट बनाउने गर्छन् । दैनिक ५ सय थान विक्रेट उत्पादन गर्ने लक्ष्यका साथ अगाडि बढेका भुसाल लगानी भेटेमा नेपालमा फोहोरबाट उत्पादन गर्न सकिने सामग्रीको अध्ययनमा लाग्ने बताउँछन् । बजारमा विक्रेटको माग र फोहोका डंगुर दुवै चुलिँदै गएका छन् । उनी भन्छन्, ‘दुवैलाई एकअर्काको परिपूरक किन नबनाउने ? फालिने वस्तुबाट पैसा किन नकमाउने ?’ भुसाल फोहोरबाट विक्रेट बनाएर वार्षिक ५४ लाख रुपैयाँबराबरको कारोबार गर्दै आएका छन् । फोहोरमा हुने झिँगामा औषधि खासगरी गर्मीयाममा झिँगा धेरैका लागि समस्या हो । यसलाई धपाउन वा मार्न हामी अनेक उपाय लगाइरहेका हुन्छौँ । धेरैलाई थाहा नहुन सक्छ, झिँगा केवल फोहोर होइन, औषधि पनि हो । त्यसैले ब्ल्याक सोल्जर फ्लाई व्यवसायमार्फत हिरेन्द्र जोशीले दुई वर्षदेखि झिँगाबाट औषधि निकालिरहेका छन् । उनले झिँगाबाट औषधि र पशुपन्छीलाई चाहिने प्रोटिनयुक्त दाना बनाउने प्रयास गरिरहेका छन् । उनीहरूले झिँगामा सफलताको सपना देखेका छन्, जसलाई साकार पार्न कहिले कालीमाटीमा कुहिएको फोहोर उठाउँदै गरेका भेटिन्छन् त कहिले सडक किनारका फोहोर उधिन्दै गरेका देखिन्छन् । बायोटेक विषयमा स्नातक गर्दै गरेका उनी बालाजुको जीतपुरफेदीमा फार्म खोलेरै झिँगाखेती गरिरहेका छन् । जहाँ फोहोरमैै पाउने ९ हजारभन्दा बढी झिँगाका लार्भा विकास भइरहेका छन् । हिरेन्द्र भन्छन्, ‘झिँगाबाट प्रोटिन निकाल्न सकिने थाहा पाएपछि त्यसको खोजी गर्न थाल्यौँ । सँगै प्रोटिन आवश्यक क्षेत्रमा पुग्यौँ । त्यहाँ प्रोटिनको अभावमा सयौँ किसानले व्यवसायबाट लाभ लिन नसकेको भेट्यौँ ।’ किन भनेर खोज्दै जाँदा अधिकांशको दानामै समस्या देखियो । उनी भन्छन्, ‘विदेशबाट दाना भित्र्याउँदा महँगो पर्नुका साथै गुणस्तर पनि निकै खस्केको पाइयो । गुणस्तर कम हुनु भनेको प्रोटिन कम हुनु नै हो । यता झिँगामा पर्याप्त प्रोटिन थियो, उता प्रोटिनको अभाव । अनि शहरभरि फोहोरको डंगुर । डंगुरभरि प्रोटिन बोकेका झिँगाहरू । यी तिनै समस्यालाई किन अवसर नबनाउने, किन फ्युजन गरेर पैसा नकमाउने ?’ सडकमा देखिएको फोहोर, फोहोरमा भन्किएका झिँगा, झिँगामा पाइने प्रोटिन र किसानको समस्या यी तीनै कुरालाई फ्युजन गर्ने व्यवसाय हो ब्ल्याक सोल्जर फ्लाई । फार्म सफल बनेसंँगै फार्मबाट उत्पादन भएको झिँगाका अण्डा देशका विभिन्न भागमा रहेका किसानसम्म पुर्‍याएर व्यवसाय गर्न सिकाउने उनकोे योजना छ । कपालबाट मल  तपाईं हामीलाई कपाल कहाँ फाल्ने भन्ने समस्या हुन सक्छ । यही समस्यालाई व्यवसायको रूपमा सुरु गर्दै छन् विप्लव कार्की । ‘बाला : फ्रम वेस्ट टु वेल्थ’ नामक उक्त व्यवसायबाट कार्की मानिसको कपाल, जनावरको रौँबाट मल उत्पादन गर्न लागिपरिरहेका छन् । पछिल्लो समय माटोमा हराउँदै गएको उर्बरा शक्तिलाई पुनः जीवन दिन कपालको महत्त्वपूर्ण भूमिका रहने उनी बताउँछन् । कार्की भन्छन्, ‘कपाल र फरबाट हामीले मल बनाउन सक्छौँ । यो मलमा उर्बरा शक्तिको मात्रा धेरै हुन्छ । अर्ग्यानिक पनि हुनाले यस्तो मलले रासायनिक मललाई पनि विस्थापित गर्छ ।’ दुई वर्षअगाडि व्यवसाय सुरु गरेका कार्की यस प्रकारको मल कौसीखेती र गमलामा फूल फुलाउन प्रयोग गर्दा फाइदा हुने बताउँछन् । दिनहुँ कृषकले मल नपाएको गुनासो बढिरहँदा प्रतिलिटर ४० रुपैयाँमा नै अर्ग्यानिक मल उत्पादन गर्दा नेपालको समग्र कृषिक्षेत्रलाई नै टेवा पुर्‍याउने कार्कीको योजना छ । नेपालमा पनि यस प्रकारको मल पाइन्छ । अमेरिकाबाट आयात हुँदै आए पनि नेपालमै भने यसको प्रयोग भएको छैन । दिनहुँ झर्ने कपाल र जनावरका फरहरू खेर गइरहे पनि यसलाई सदुपयोग गर्न सके मल आयातलाई न्यूनीकरण गने कार्कीको योजना छ । माथि उल्लेखित चारवटै योजना बोकेर आइडिया स्टुडियो आइपुगेका छन्– आयुस देउजा, मनोज रत्न भुसाल, हिरेन्द्र जोशी र विप्लव कार्की । यी चारै जना आइडिया स्टुडियो सिजन– ५ अन्तर्गत डिल राउण्डका प्रतिस्पर्धी हुन् । जो सोचलाई व्यवसाय बनाउने आशाका साथ कार्यक्रममा सहभागी भएका हुन् । आइडिया स्टुडियोले यसरी व्यावसायिक सोच बोकेर आउनेलाई प्रशिक्षण दिँदै प्रतिस्पर्धामा उतार्दै आएको छ भने लगानीका लागि पनि सहयोग पुर्‍याउँदै आएको छ । यी चारै जना युवाहरू आइडिया स्टुडियो सिजन–५ को डिल राउण्डअन्तर्गतको ग्रिनोभेसन विधाका प्रतिस्पर्धी हुन् । उनीहरूसँगै यो विधामा अन्य चार जनाले पनि व्यावसायिक योजना प्रस्तुत गरिसकेका छन् । आठ जनाको व्यावसायिक योजना समेटिएको यो कार्यक्रममा दिगो नेपाल नामक व्यवसायले उत्कृष्ट व्यवसायको रूपमा बिजनेस सिड लगानी पाउन सफल बनेको छ । प्रकाशित मिति: शुक्रबार, असोज ८, २०७८, १९:४९:००

– सम्झना घिमिरे  नेपालमा हरेक वर्ष अर्बौं रुपैयाँबराबरको तरकारी आयात हुँदै आएको छ । हरियो सागदेखि मौसमी तथा बेमौसी तरकारीसम्म हामी भारत र चीनकै भरमा छौँ भन्दा फरक नपर्ला । सरकारले पनि हरेक वर्ष कृषिलाई विशेष प्राथमिकतामा राखेर बजेट छुट्याउँदै आएको छ । उब्जनी बेच्न नपाएर बिचौलियाको मारमा परेका किसान र उपभोक्ताको पीडा ज्युँका त्युँ छ । कृषिप्रति युवाको निराशापन र बढ्दो विदेशमोहले पनि कृषि पेसा थप धरापमा पर्दै गएको छ । तर, यस्तो मनस्थितिलाई चिर्दै केही युवाहरू भने कृषिलाई नयाँ रूप दिन लागिपरिरहेका छन् । जसले उत्पादनदेखि बजारीकरणसम्मका आ–आफ्ना योजना लिएर आइपुगेका छन् आइडिया स्टुडियो सिजन–५ मा । वैज्ञानिक प्रविधिबाट उत्पादनदेखि बजारीकरण गर्नेसम्मका योजना लिएर आएका युवाहरूमा कृषिलाई कसरी व्यवसायीकरण गर्न सकिन्छ भन्ने खुराक छ । जसमा माटोबिना पनि खेती गर्न सकिने योजना पल्लवीले ल्याएकी छिन् भने छतमा लटरम्म तरकारी फलाएर राम्रो आम्दानी गर्ने योजनामा छिन् प्रलिशा अधिकारी । प्रलिशा र पल्लवीको योजनालाई सार्थक बनाउन लागिपर्दैछन् हेमन्तराज अवस्थी । जो अर्ग्यानिक उत्पादनका लागि चाहिने मल उत्पादन गर्न लागिपरिरहेका छन् । त्यस्तै, अञ्जना भने तिनै खेतीबाट उत्पादन भएका उब्जनीलाई पनि तपाईं/हाम्रो हातहातमा पुर्‍याउन लागिपर्दैछिन् । माटोबिनै गर्न सकिन्छ खेती माटोबिना पनि खेती गर्न सकिन्छ भन्ने नौलो उदाहरण लिएर आएकी छन् पल्लवी गुरागाईं । हाइड्रोपोनिक प्रविधिबाट उनले माटोबिनै थुप्रै हरिया सागहरू उत्पादन गरेर बजारमा समेत पुर्‍याइसकेकी छन् । विशेषगरी सलादमा विषादीयुक्त हरिया सागपात प्रयोग हुने र त्यसले मानव शरीरमा असर पुर्‍याउने हुनाले पनि पल्लवी अर्ग्यानिक सलाद तयार पार्न तल्लीन भएको बताउँछिन् । घरैघरले भरिएको काठमाडौँमा पनि पल्लवीको ‘अर्वान फार्म’ले भने तपाईंलाई अर्ग्यानिक तरकारी तथा सलादको स्वाद चखाउँछ । अझ रोचक कुरा त तपाईंकै छतमा फलाइदिएर तपाईंलाई नै सो उब्जनी वितरण गरिदिन्छ । यसरी घरमै माटोको प्रयोगबिना अर्ग्यानिक खेती गर्ने ‘अर्वान फार्म’ घरघरै पुगेर खेती गर्ने तरिकाको प्रशिक्षण दिनुका साथै चाहिने उपकरणहरूको जडान पनि गरिदिँदै आएको छ । माटो बोक्ने झन्झट र रासायनिक मलको प्रयोग गर्नुपर्ने बाध्यताबिना नै सजिलै छतमै उत्पादन गर्न सकिने हुनाले पनि पल्लवी घरघरमा अर्ग्यानिक खेतीमा वर्तमान मात्रै होइन, भविष्य पनि देख्छिन् । सोही विश्वासमा पल्लवीले नौ महिनादेखि आफ्नै फार्म खोलेर सञ्चालनमा ल्याइसकेकी छन् । पल्लवीले १२ लाख रुपैयाँको लगानीमा व्यवसाय सुरु गरेकी हुन् । हाल उनी आफूसँगै अर्ग्यानिक खेती गर्न चाहनेहरूलाई पनि व्यवसायी बनाउन लागिपरिरहेकी छिन् । छतमै तरकारी फलाइदिने मेट्रो खेती लमजुङकी प्रलिशा अधिकारीले तपाईंकै छतमा तरकारी लटरम्म फलाइदिएर तपाईंलाई नै दिन सक्छिन् । अझ रोचक कुरा त तपाईंको छतको साँघुरो क्षेत्रमा पनि वर्षभरि पुग्ने तरकारी कसरी फलाउने भनेर पनि तपाईंलाई सिकाउँछिन् । आइडिया स्टुडियो सिजन– ५ को डिल राउण्डमा यस्तै आइडिया लिएर आइपुगेकी छिन् प्रलिशा । मेट्रो खेतीकी सह–संस्थापक रहेकी प्रलिशा काठमण्डौंका घरका छतमा लटरम्म तरकारी फलाउन लागिपरिरहेकी छिन् । कोरोनाको समयमा तरकारी खरिदका क्रममा संक्रमण बढेसँगै उनले घरमै कौसीखेती गर्ने योजनाका साथ डेढ वर्षअगाडि मेट्रो खेतीको सुरुवात गरेकी हुन् । अहिले मेट्रो तरकारीले कौसीखेती गर्न चाहनेहरूका लागि उनीहरूको घरमै पुगेर खेती गर्ने तरिका र उपकरणहरू जडान गर्दै आएको छ । प्रलिशा यसरी घरमा पुगेर खेती गर्ने तरिका र उपकरण जोड्न भने ६० हजार खर्च लाग्ने बताउँछिन् । उनी भन्छिन्, ‘तपाईंले सुरुमा ५० हजार लगानी गर्नुपर्ने हुन्छ । यसमा बिउबिजन नसमेटिए पनि तपाईंलाई चाहिने आवश्यक तालिम र सहजीकरण भने हामी दिन्छौँ ।’ सहजीकरणसँगै उत्पादित तरकारी उनीहरूबाटै किनेर बेच्ने व्यवस्था पनि मेट्रो तरकारीले गर्दै आएको छ । मेट्रो खेतीको लक्ष्य भनेकै विषादीरहित तरकारी उत्पादन हो । प्रलिशा व्यवसायका लागि थप लगानी पाउन सके पाँच वर्षभित्र ३ लाखभन्दा बढी ग्राहकलाई अर्ग्यानिक तरकारी खुवाउन सक्ने बताउँछिन् । गँड्यौलाबाट मल बनाउँदै टिम भर्मी माटोमा पाइने कीरालाई कसरी माटोकै लागि प्रयोग गर्न सकिन्छ भनेर लागिपरिरहेका छन् टिम भर्मीका सञ्चालक हेमन्त अवस्थी । कृषि विज्ञानमा स्नातक गर्दै गरेका हेमन्त अहिले आफैँ फार्म खोलेर प्राङ्गारिक मल उत्पादनमा जुटेका छन् । नेपालमा बढ्दो रासायनिक मलको प्रयोग र त्यसले मानव जीवनमा पारिरहेको असरलाई न्यूनीकरण गर्नकै लागि टिम भर्मीको सुरुवात गरेको अवस्थी बताउँछन् । उनी भन्छन्, ‘रासायनिक मलको प्रयोग बढ्दै गएको छ । यसले हाम्रो शरीरलाई पनि हानि पुर्‍याउँछ भन्ने थाहा हुँदाहुँदै विकल्पको अभावमा हामी विषादीयुक्त मलबाट उत्पादित तरकारी खान बाध्य छौँ । यसैलाई हटाउन हामीले टिम भर्मीको योजना ल्याएका हौँ ।’ एक वर्षअघि पाँच जना साथीको सहयोगबाट सुरुवात गरेका हेमन्तले अहिले एक पटकमा १ टनभन्दा बढी भर्मी कम्पोस्ट उत्पादन गर्दै आएका छन् । यसरी गँड्यौला तथा स–साना कीराबाट बनाइने मलले माटोको मलिलोपनलाई जगाउनाले पनि यसको प्रयोग खेतीका लागि राम्रो हुने उनको भनाइ छ । त्यसो त टिम भर्मीले यस प्रकारको मल उत्पादन गरेर किसानसम्म पुर्‍याउन पनि थालिसकेको छ । किसानबाट राम्रो प्रतिक्रिया आएपछि भने टिम भर्मी वार्षिक ६० टन मल उत्पादन गर्ने योजनामा छन् उनी । विद्यार्थी जीवनमा नै व्यवसाय सुरु गरेका हेमन्त यदि आफूले लगानी पाएको खण्डमा पहिलो पाँच वर्षमा १ सय टन मल उत्पादन गर्ने र त्यसपछि वार्षिक रूपमा ६० टन मल उत्पादन गर्ने योजना रहेको बताउँछन्  । हेमन्त हाल वार्षिक १२ टन भर्मी कम्पोस्ट उत्पादन गरेर स्थानीय किसानलाई बिक्रीवितरण गरिरहेका छन् । घिरौलाको जालोबाट व्यवसाय हाम्रै घरआँगनमा यत्रतत्र छरिएका घिरौला (लुफा) लाई व्यवसायमा उतार्दैछिन् अञ्जना मल्ल । कोरोनाकै समयमा दिगो नेपाल नामक व्यवसाय सुरु गरेकी मल्लले गाउँगाउँमा पुगेर घिरौलाको जालो संकलन गर्छिन् । र, त्यसलाई विभिन्न आकृति दिँदै बजारमा बिक्रीवितरण गरिरहेकी छन् । ३१ हजारबाट व्यवसाय सुरु गरेकी मल्ल घिरौलाको जालोको लुफा बडी स्क्रबर, कपडाका टट ब्याग, बाँसबाट निर्मित टुथब्रस, एस्ट्रे, रोटिपट, मास्कलगायतका सामान उत्पादन गर्दै आएकी छन् । जसअन्तर्गत लुफा खेती गर्दै आएकी मल्ल पछिल्लो समय लोकल प्रोडक्टप्रतिको ग्राहकको बढ्दो रुचिले व्यवसाय थप मजबुत बनेको धारणा राख्छिन् अञ्जना । भन्छिन्, ‘अहिले एउटा जमात खडा भएको छ, जो नेपाली मौलिकता झल्कने र पर्यावरणीय दृष्टिले उपयुक्त हुने वस्तु मात्रै प्रयोग गर्न रुचाउँछन् । त्यस्ता ग्राहकको संख्या अहिले हामीकहाँ बढेको छ ।’ व्यवसायको पहिलो चरण पार गरिसकेकी मल्ल अब भने लगानी थप्न सके उपत्यकामा मात्रै सीमित व्यवसायलाई नेपालभर पुर्‍याउन सकिने बताउँछिन् । मल्लसहित आइडिया स्टुडियो सिजन–५ को डिल राउण्डअन्तर्गतको ‘ग्रिनोभेसन विधा’मा भने अन्य चार सहभागीले पनि आफ्नो व्यावसायिक योजना सुनाएका छन् । जसमा आयुष देउजाले आधुनिक पेट इन्डस्ट्रीमार्फत प्लास्टिकलाई रिसाइकल गर्ने योजना ल्याएका छन् भने मनोजरत्न भुसाल पनि फोहोरबाट मोहोर कसरी कमाउने भन्ने योजना बोकेर सोलिड बेस्ट म्यानेजमेन्टमा लागिपरेका छन् । यस्तै हिरेन्द्र जोशीले झिँगाबाट औषधि बनाउन ब्ल्याक सोल्जर फ्लाई नामक व्यवसाय ल्याएका छन् भने विप्लब कार्कीले ‘वाला : फ्रम बेस्ट टु वेल्थ’ नामक व्यवसायबाट कपालबाटै उर्वरा शक्ति उत्पन्न गर्न सक्ने मल बनाउने योजना लिएर आएका छन् । ग्रिनोभेसन विधाअन्तर्गत आठ जना युवाले वातावरण तथा कृषिक्षेत्रसँग सम्बन्धित योजना सुनाएका थिए । जसअन्तर्गत दिगो नेपालीकी सह–संस्थापक अञ्जना मल्लले भने यो विधाअन्तर्गतको

– शिलापत्र संवाददाता   आइडिया स्टुडियो नेपाल जनसेवा श्री पदकबाट सम्मानित हुने भएको छ । संविधान दिवस २०७८ को अवसरमा आइडिया स्टुडियोलाई प्रबल जनसेवाश्री पदक दिइने घोषणा भएको हो । मन्त्रिपरिषद्को सिफारिसमा राष्ट्रपति विद्यादेवी भण्डारीले प्रबल जनसेवाश्री पदकबाट विभूषित गर्ने घोषणा गरेकी हुन् । आइडिया स्टुडियो नेपाल विगत सात वर्षदेखि स्टार्टअप व्यवसाय गर्न चाहनेहरूको पथप्रदर्शक बन्दै आएको छ । सरकारले नवप्रर्वतनमा मुख्य भूमिका निभाएको भन्दै जनसेवाश्री पदकका लागि छनोट गरेको हो । स्टुडियोले सिजन ५ सम्म ४० भन्दा धेरै व्यावसायिक सोच भएकालाई उद्यमीको रूपमा समाजमा स्थापित गरिसकेको छ भने व्यावसायिक योजना लिएर आउने सयौँलाई प्रशिक्षणसमेत दिइसकेको छ । विशेषगरी कृषि, वातावरण र इनोभेसनलाई प्राथमिकतामा राख्दै स्टुडियोले नयाँ योजना लिएर आउनेलाई व्यावसायिक सहयोग उपलब्ध गराउँदै आएको छ । हाल आइडिया स्टुडियो सिजन ५ प्रसारण भैरहेको छ । एपीवान टेलिभिजनबाट प्रसारण भैरहेको यो कार्यक्रमको पहिलो भागअन्तर्गतको ड्रिम राउन्ड सम्पन्न भैसकेको छ भने अहिले डिल राउन्ड प्रसारण भैरहेको छ । प्रकाशित मिति: आइतबार, असोज ३, २०७८, १६:१३:००

आज मिति २०७८ भाद्र १६ गतेका दिन प्रभु बैंक लि. र काठमाण्डौ, मण्डिकाटारस्थित ग्लोबल एकेडेमी अफ टुरिजम एण्ड हस्पिटालिटी एजुकेशन (GATE College) का विच प्रोफेसनल हस्पिटालिटी स्नातक अध्ययन गर्ने विद्यार्थीहरुलाई शैक्षिककर्जा उपलब्ध गराउने सम्बन्धीएक सम्झौतामा हस्ताक्षर भएको छ । प्रभु बैंक लि. का तर्पबाट प्रमुखकार्यकारी अधिकृत श्री अशोक शेरचन र GATE College का तर्पबाट प्रमुख कार्यकारी अधिकृत श्री खेम राज लकाईले कलेजमा आयोजित एक कार्यक्रममा उक्त सम्झौता पत्रमा हस्ताक्षर गर्नुभएको हो । यी दुइ संस्था बिचको सम्झौता आइडिया स्टुडियो नेपालको नेतृत्वमा अघि बढेको हो । प्रभु बैंक लि. र गेट कलेजका विच आज सम्पन्न सम्झौता बमोजिम होटेल तथा पर्यटन विषयलिई उच्च शिक्षा अध्ययनगर्न चाहने विद्यार्थीहरुलाई उक्त कलेजको सिफारिसमा प्रभु बैंकले आवश्यकप्रक्रिया पूरा गरी अधिकतम रु. ५,००,०००।– सम्मको शैक्षिककर्जा सुविधाउपलब्ध गराउने छ । यो शैक्षिककर्जा सुविधारकम सहुलियतपूर्ण ब्याजदरमा उपलब्ध हुनेछ।

– शिलापत्र संवाददाता नेपालमा व्यावसायिक वातावरण प्रवर्द्धनमा जुट्दै नवव्यवसायीको पथप्रदर्शक बनेको आइडिया स्टुडियोले ‘आइडिया स्टुडियो सिजन– ५’ को प्रसारण सुरु गरेको छ । एपीवान टेलिभिजनमार्फत प्रसारण सुरु गरेको उक्त शो हरेक शनिबार र आइतबार राति ९ बजे प्रसारण हुनेछ । व्यावसायिक प्रवर्द्धनमा क्रियाशील आइडिया स्टुडियोको यो रियालिटी शो नेपालमै पहिलो हो । जसले नवप्रवेशी तथा व्यावसायिक यात्रा तय गर्न चाहनेलाई दिशानिर्देश गर्छ । सिजन–४ सकेर सिजन– ५ को प्रसारण सुरु गर्दैगर्दा स्टुडियोले सयौँ आइडियालाई व्यावसायिक बाटो देखाइसकेको छ भने ४० भन्दा धेरै आइडिया बोकेर आउने व्यवसायीलाई व्यावसायिक रूपमा समाजमा उतारिसकेको छ । यो वर्ष पनि ३५ जना प्रतिस्पर्धीलाई स्टुडियोले ड्रिम राउण्ड र डिल राउण्ड गरी दुई भागका चारवटा विधामा उतारेको छ । जसमा ग्रिनोभेसन, मेड इन नेपाल, हाई फ्लाइङ र सोसियल इम्प्याक्ट नामक विधा छन् । सहभागीले यी विधासँग सम्बन्धित व्यावसायिक योजना निर्णायकसामु सुनाउँछन् । जसका लागि यसअघि नै सहभागी प्रतिस्पर्धीलाई आइडिया स्टुडियोले व्यावसायिक तालिम दिइसकेको छ । यसरी तालिमपछि कार्यक्रममार्फत प्रतिस्पर्धामा उतार्दै हरेक विधाबाट विजेता भएका चार जनालाई जनही ५ लाख रुपैयाँबराबरको व्यावसायिक सहयोग पनि उपलब्ध गराउनेछ । कार्यक्रममा ज्ञान साझेदारको रूपमा काठमाडौँ विश्वविद्यालय स्कुल अफ म्यानेजमेन्ट, इको इम्प्याक्ट साझेदारको रूपमा वर्ल्ड वाइल्ड लाइफ फन्ड नेपाल, लगानी साझेदारमा आइडिया इम्प्याक्ट इन्भेस्टमेन्ट फन्ड, बैंकिङ साझेदारको रूपमा प्रभु बैंक रहेको छ । योसँगै साझेदारको रूपमा राष्ट्रिय आविष्कार केन्द्र पनि रहेको छ । कार्यक्रमको निणार्यक मण्डलमा डब्लूडब्लूएफका नेपाल प्रतिनिधि डा. घनश्याम गुरुङ, गायिका तथा समाजसेवी आनी छोइङ डोल्मा, प्रभु बैंकका डेपुटी सीईओ मनिराम पोखरेल, आइडिया स्टुडियोका सह–संस्थापक डा. छिरिङ लामा र प्रभु बैंकका चिफ बिजनेस अफिसर रेनुप्रसाद पाण्डे लगायत महेश राणा,महाविर पुन,सुजित रेग्मी,विदुशी राणा,प्रकट कुमार र जुना माथेमा  निर्णायक मण्डलमा रहेका छन्  ।

काठमाडौं । कलेज पढ्ने विद्यार्थीसँग भएको बिजनेस आइडियालाई प्रतिस्पर्धा गराउने उद्देश्यका साथ आइडिया स्टुडियाको ’कलेज आइडिया हन्ट २०२१‘को लागि आवेदन सुरु भएको छ । विद्यार्थीहरुलाई बिजनेसमा लाग्न उत्प्रेरणा गराउने र उसँग भएको आइडियालाई थप परिस्कृत गर्ने उद्धेश्यले हरेक वर्ष आइडिया स्टुडियोले कलेज आइडिया हन्ट २०२१ को आवेदन खुला भएको हो । उत्कृष्ट तीन आइडिएटरलाई विजेता घोषित गरिने र ती विजेतालाई जनही १ लाख रुपैयाँ नगद पुरस्कार प्रदान गरिने स्टुडियोले जनाएको छ । प्रतिस्पर्धामा सहभागी आइडिएटरहरू छानिएसँगै उनीहरूलाई विभिन्न क्षेत्रका प्रतिष्ठित व्यवसायीहरूबाट व्यावसायिक प्रशिक्षण पनि दिइनेछ । आइतबारदेखि औपचारिक रूपमा आवेदन खुला गरेको आइडिया स्टुडियोले विद्यार्थीहरूबाट आएको आइडियालाई व्यवसायको बाटोमा डोर्‍याउन सहयात्रीको भूमिका निर्वाह गर्नेछ । आइडिया स्टुडियोका सह–संस्थापक रुपेश श्रेष्ठले २०१५ देखि विद्यार्थीलाई व्यावसायिक यात्रा गराउन आइडिया स्टुडियो अग्रसर रहेको बताए । क्याम्पस जाँदै गरेका विद्यार्थीलाई उनीहरूको बिजनेस आइडियालाई कसरी व्यवहारमा उतार्ने तथा सोचलाई कसरी व्यावसायिक रूप दिने भन्ने कुरा सिकाउने उनको भनाई छ । कलेज आइडिया हन्ट २०२१ का लागि आइडियासहित आवेदन दिनका लागि आवेदकले आइडिया स्टुडियोको वेबसाइट आइडिया स्टुडियो डट ओआरजी डट एनपीमा गएर कलजे हन्टको फारम भर्नुपर्नेछ । विगत पाँच वर्षको अवधिमा कलेज हन्टमा उपत्यकाका १ सयभन्दा बढी कलेका ५ सयभन्दा बढी विद्यार्थीले आफ्नो आइडिया प्रस्तुत गरिसकेका छन ।

As a part of its Business Incubator Capacity Building Program, Idea Studio Nepal partnered with Kathmandu Model College (KMC), Academic Incubator Champion, Idea Studio Season 5 to jointly organize Business Canvas Model Workshop & Training from June 28 to July 3, 2021. The workshop and training saw participation from 146 participants while eight teams submitted their business ideas to a panel of judges on the final day of the event. The major objective of the program was to prepare students in the process of enterprise building in the context of Nepal and was open to the BBA,BBM and BCA students studying at KMC. Supriya Shakya, Idea Studio Season 4 Ideator and Founder at NepalMed, and Deepali Bhattarai, Program Manager, Idea Studio Nepal, were the judges of the event. Talking about her judging experience, Shrestha shared, “I found the ideas of the students interesting, new and innovative. This program has created a base for the entrepreneurship journey of the students, these kinds of programs need to be encouraged and incorporated more.” Similarly Bhattrai opined, “Developing a comprehensive evaluation procedure for the selection of Business Ideas is an essential part of the various entrepreneurial activities conducted at and enabled by Idea Studio Nepal. Representing Idea Studio Nepal at the Business Canvas Model Workshop & Training was a comprehensive learning experience for me.” Apart from that Idea Studio Season 5 Ideators Baibhav Pandey, Founder and CEO, Netrakart and Pallavi Guragain, Co-founder, Urban Farms Pvt. Ltd also shared their entrepreneurial experience in the talk series held on the second day of the event.     The final day of the event also saw the attendance of Dr. Tshering Lama, Executive Chairman of Idea Studio Nepal, who delivered the keynote speech and shared his entrepreneurial insights and experience with the attendees. He shared, “There is no winner or loser in entrepreneurship, what matters at the end of the day is if you have executed your idea successfully or not. All of the participants have worked together on how to turn their ideas into business; be proud of that fact. However, do not stop here as learning is a life-long process.”  Similarly, Surendra Subedi, Principal at KMC also delivered words of encouragement during the event. He said, “I am thankful to the Idea Studio Nepal and KMC team for making this event successful. I got an opportunity to listen to brilliant ideas of the student. I look forward to seeing them work on the idea’s business and humanitarian side and use the knowledge they have gained in the coming days.”  The announcement of the top three ideas of the Business Canvas Model Workshop & Training  marked the end of the event. The winning ideas were Yeti Cycles- a cycle rental app with cycle stations around Lalitpur, Paral- a brand that produces products made from Paral and On-hub- an online promotion platform for Schools in Kathmandu.  Idea Studio Nepal and Kathmandu Model College aim to provide constant support to students through Kathmandu Innovation Hub, a business incubation center at Kathmandu Model College enabled by Idea Studio Nepal.  

काठमाडौं । स्टार्टअप बिजनेसमा भविष्य खोज्ने युवाहरू धेरै छन् । कति सफल हुन्छन् त कति बीचमै छोडेर पलायन पनि हुन्छन् । तिनै भविष्य खोज्ने युवा भित्रका एक हुन् सोनाम लिम्बू । इलाम स्थायी घर भएका २९ वर्षीय लिम्बू अहिले काठमाडौंमा बस्दै आएका छन् । वायोमेडिकल इन्जिनियरिङको अध्ययन गर्दै आएका लिम्बू घरमा बस्दा हातले विभिन्न सामग्रीहरू बनाउँदै आएका थिए । केही समय अस्पतालमा काम गरेका लिम्बूले गत वर्षको कोरोना भाइरस (कोभिड–१९) को संक्रमण फैलनुअघि थप अध्ययनका लागि भन्दै जागिर छोडेका थिए । एक्कासि संक्रमणको दर बढेसँगै सरकारले लकडाउन (बन्दाबन्दी) गरेपछि उनले थप अध्ययन गर्न भने पाएनन् । तर, उनको उद्यमशीलताले भने प्रस्फुटन हुने मौका मिल्यो । त्यसो त उनी पहिले अस्पतालमा काम गर्दा पनि आफ्नो सोखको रूपमा विभिन्न डिजाइनका कपडाहरू बनाउने गर्थे । विशेष गरेर खेर गएका कपडाका र गार्मेन्टका टुक्राबाट विभिन्न डिजाइनका सामग्रीहरू बनाउँदै आएका लिम्बूलाई लकडाउनले भने आफ्नो इच्छा र चाहनालाई व्यावसायिकतामा ढाल्ने मौका मिलायो  । बन्दाबन्दीमा त्यतिकै घरमा बस्नुभन्दा आफ्नो सोख र चाहनाअनुसारको कामलाई निरन्तरता दिन थाले । अहिले उनले बनाएका विभिन्न कपडाहरू विवाह, पार्टी र विभिन्न समारोहमा पुगिसकेको छ । उनले अर्डरअनुसार मात्र काम गर्दै आएका छन् । आफूले मात्र नभ्याउने भएकाले दुई जनालाई रोजगारीसमेत दिएर राखेका छन् । उनको अहिले सबैभन्दा बढी अर्डर आउने भनेकै विवाहको हो । सुरुमा चिनेजानेका र साथीभाइबाट अर्डर आउने गरेकामा अहिले भने विस्तारै बाहिरबाट पनि अर्डर आउन लागेको उनी बताउँछन् । कुनै व्यवसाय सुरु गर्नु छ र आफू भित्र दृढ संकल्प छ भने पैसाकै कारण रोकिन्छ भन्ने हुँदैन । उनी भन्छन्, ‘मैले शुन्य लगानीबाट व्यवसाय सुरु गरेको हुँ ।’ ‘जागिर खाँदै गर्दा अलि–अलि बचेको पैसाले अर्डर आएपछि सामान ल्याउँथे र त्यही बेचेको सामानले अर्को सामान जोड्थे,’ लिम्बूले भने एउटा–एउटा सामान जोड्दै उनले आफूलाई आवश्यक सामग्रीहरू जोडिसकेको छु ।’ खाली कोठाबाट सुरु गरेको व्यवसायले अहिले विस्तारै गति समाउँदै गएकोमा उनी आफैं दंग छन् । यसको आउटलेट भने छैन । उनले अनलाइनमार्फत नै अर्डर लिने र बिक्री गर्दै आएका छन् । यसमा कुनै अध्ययनभन्दा पनि आफ्नो रुचि सानैदेखि रहेकाले बनाउन सुरु गरिएको हो । आफ्ना लागि र परिवारका लागि बनाउँदै गएको उत्पादन अहिले व्यावसायिक रूपमा अगाडि बढाउन चाहिरहेका छन् । उनी आफ्नो व्यवसायसँगै वातावरण प्रदूषण रोक्नसमेत प्रयासरत छन् । उनी भन्छन्, ‘गार्मेन्ट उद्योगले धेरै टुक्राहरू खेर फालिरहेको हुन्छ, जुन वातावरणका लागि पनि हानिकारक हुन्छन् । त्यस्ता खेर गएका टुक्राहरूलाई १०० प्रतिशत नै प्रयोगमा ल्याउन सकिन्छ र प्रयोग समेत गर्दै आएको छु ।’ हातले बुन्ने भएकाले सा–साना टुक्राहरू धेरै आवश्यक पर्छ । त्यसका लागि सामान खरिदमा कोभिडको बन्दले गर्दा समस्या भयो । तर, त्यही बेला उनको दिमागमा अर्को आइडिया आयो कि पहिला खेर फालिएका टुक्राटुक्रा कपडाहरूबटै लर्टकन, एयर रिङ्स, साना–साना ब्यागहरू बनाउन लागे । यसरी हेर्दा गार्मेन्टमा खेर जाने टुक्राटुक्रीहरूलाई पूरै प्रयोग गर्न सकिन्छ भन्ने लागेर त्यसमा लागेको हुँ, जसले गर्दा वातावरणमा पनि कुनै नोक्सानी भएन’ लिम्बूले भने । उनले उत्पादन गरेका सामग्रीहरू १५०० देखि ४० हजार रुपैयाँसम्ममा बिक्री गर्दै आएका छन् । जस्तो किसिमको अर्डर आयो त्यही किसिमको बनाउने गरेका छन् । उनले अहिलेसम्म १५ देखि ४० हजार रुपैयाँसम्मको बिक्री गरेका छन् । केहिले भने ७० हजार रुपैयाँसम्मको पनि अर्डर लिएर बनाएका छन् । उनले काठमाडौंको इन्द्रचोक र असनबाट कच्चापदार्थहरू ल्याउने गरेका छन् । उनी आइडिया स्टुडियोले सञ्चालन गरेको सिजन ५ का आइडिएटर पनि हुन् । त्यहाँ जानुको मुख्य उद्देश्य भनेको आफ्नो आइडियालाई कसैले मन पराइदिएर ठूला लगानीकर्ताहरूसँग साझेदारी बन्न सकिन्छ कि भन्ने रहेको उनको भनाइ छ । उनले त्यहाँ सोनाम वेवर्ससँगै ‘लेट्स गो टुगेदर’ को अवधारणासमेत पेश गरेका छन् । यसमा आफू पनि बिजनेस गर्ने र अरूलाई पनि रोजगारी दिने भन्ने हो । यसले पार्टटाइम जागिर गरेर कलेज पढ्छु भन्नेलाई पनि ठूलो राहत मिल्छ भन्ने सोच रहेको छ ।

काठमाडौं । नेपाल भौगोलिक विविधता र हावापानीले भरिएको देश हो । हावापानी र भौगोलिक परिवेशअनुसार वनस्पति र जडिबुटी फरक–फरक र तिनीहरूको महत्व स्वाभाविक रूपमा भिन्न रहन्छ । त्यसमध्ये हामीले कति कुराको महत्व बुझेका छौं भने कतिको थाहा छैन । नेपालको मध्यपहाड क्षेत्रमा बढी मात्रामा पाइने वनस्पति हो तितेपाती । सुन्दा सामान्य र देखिरहेकाले तपाईँ हामीलाई यसको महत्व धेरै नहोला भन्ने लाग्छ तर, ललितपुरका उत्तम बज्राचार्यले तितेपातीलाई वनस्पति मात्रै देखेनन् त्यसमा औषधीय गुण रहेको समेत पत्ता लगाए । उनले नेपालमा नै पहिलो पटक तितेपातीबाट तेल निकालेका छन् । नेपालमा १२ प्रकारको तितेपाती पाइने उत्तम बताउँछन् । तीमध्ये दुई प्रकारका तितेपातीबाट भने तेल निकाल्न सकिँदैन । ती दुई प्रकारका तितेपातीको पातको पछाडिको भागमा भुवा हुन्छ । तितेपाती फुल्नु वा दाना लाग्नुभन्दा पहिला नै तेल बनाउन प्रयोग गर्नुपर्छ । सामान्यतया वैशाखदेखि भदौ–असोजसम्म यसको तेल बनाउने उपयुक्त समय हो । हिउँदयाममा भने, फुल्ने तथा तितेपातीको बिरुवा मर्न थाल्छ र तेल निकाल्न सकिँदैन । तेल बनाउनेको विधिबारे बताउँदै उनले भने, ‘गाउँ घरमा रक्सी बनाएको जस्तै तरिका हो । फरक भनेको रक्सी बनाउँदा भाडामा बस्छ तर, तितेपातीको तेल बनाउँदा उडेर जान्छ त्यसैले ‘हाइड्रो डष्टिलेट’ नामको मेसिनबाट तेल बनाउनुपर्छ ।’ उनले सुरुमा प्रेसर कुकरमा तेल बनाउन प्रयास गरेका हुन् । त्यसबाट राम्रो भएपछि उनले आफैंले डिजाइन गरेर मेसिन बनाउन अर्डर दिए र मेसिनको प्रयोग भएको हो । उक्त मेसिन बनाउनका लागि सामान पनि नेपालमा नै पाइन्छ । बज्राचार्यले नुवाकोटमा तेल बनाउने गरेका छन् । अहिलेसम्म नेपालमा तितेपातीबाट कुनै पनि ठाउँमा तेल बनाउने गरिएको छैन । उनले महिला समूहमा सिकाएका महिलाले पनि उनकै उद्योगमा काम गर्दै आएका छन् । कसैले पनि छुट्टै व्यवसाय सञ्चालन नगरेको उनको भनाइ छ । जसको कारण उत्तमलाई तितेपातीको खेती नै गर्नुपर्ने आवश्यकता छैन । उनले भने, ‘नेपालका धेरै मान्छे विदेश गएर वा सहर पसेर गाउँका खेतबारीमा तितेपाती उम्रिएको छ । हामीलाई तितेपाती कहाँबाट जोहो गर्ने ? भन्ने चिन्त छैन ।’ नेपालका रुकुम, रोल्पा, काभ्रेपलाञ्चोक, काठमाडौं उपत्यका, दोलखालगायत पहाडी तथा मध्यपहाडमा तितेपाती प्रसस्त मात्रामा पाइन्छ । उनलाई उद्यमीका रूपमा अगाडि बढ्न थप हौसला प्रदान गर्यो आइडिया स्टुडियोले । आइडियाको सन् २०१८ को सोचदेखि उद्योगसम्म कार्यक्रममा सहभागी भएका थिए । आइडिया स्टुडियोले नवउद्यमी तथा नयाँ सोच भएका उद्यमीलाई लक्षित गरी उक्त कार्यक्रम सञ्चालन गर्छ । सन् २०१८ मा तितेपातीको तेल बनाएर स्वास्थ्य त आर्थिक क्षेत्रमा राम्रो आम्दानी गर्न सकिन्छ भनेर उनले ५ सय जना प्रतिस्पर्धीमाझ प्रथम भएका थिए । नेपालमा सो तेल मुटु तथा कलेजोका लागि सबैभन्दा राम्रो औषधी मानिन्छ । त्यस्तै जीउको दुखाइ हटाउने, काखी गन्हाउने समस्याको समाधान, दाँत दुखेको निको, रुघाखोकीलगायत छालासम्बन्धी समस्या समाधान हुन्छ । अझ महत्वपूर्ण त चोटपटकबाट बगेको रगत बन्द गर्न सकिन्छ । त्यस्तै डण्डिफोरको निराकण, यौनांगमा देखा पर्ने छालासम्बन्धी समस्याको पनि हुन्छ उपचार गर्न सकिन्छ । सामान्यतया कपालमा तेल लगाएको जसरी उक्त तेलको प्रयोग गर्नुपर्छ । तितेपातीको तेलमात्रै होइन पात नै पकाएर खाए पनि धेरै रोग निको हुने बज्राचार्य बताउँछन् । त्यसो त कोरोना भाइरस नियन्त्रणमा पनि तितेपातीको तेलले महत्वपूर्ण भूमिका खेल्ने बज्राचार्यको दाबी छ । उनी भन्छन्, ‘विदेशमा त मैले तेल पठाएको छु कोरोना भाइरसको संक्रमण भएपछि, भाइरस हो पूर्णरूपमा निर्मूल त हुँदैन तर, अहिलेको जस्तो अवस्था आउँदैन तितेपातीको तेल प्रयोग गर्दा ।’ उत्तम नेपालमा पनि यसको प्रयोग गर्दा राम्रो हुन्छ भनेर कोरोनाको पहिलो लहरमा टेकु हस्पिटल नगएका होइनन् तर, विभिन्न प्रक्रिया पूरा गर्ने बाहना बनाउँदै १ साताको समय उसै खेर गएको उनको भनाइ छ । त्यसपछि उनलाई नेपालमा तितेपातीको महत्व थोरै मान्छेले मात्रै बुझ्ने रहेछन् भन्ने लागेर त्यसको प्रक्रिया नै अगाडि बढाएनन् । नेपालीहरूले आयुर्वेद औषधीलाई महत्व नदिएकोमा उनको गुनासोसमेत छ । उनका अनुसार, सामान्यतया एक लिटर पानीमा एक थोपा तेल राखेर खानुपर्छ । यदि भाइरसको संक्रमण बढी भएको छ वा आपूmलाई आवश्यक परेको अवस्थामा तेल र पानीको मात्र पनि बढाउन सकिने उत्तम बताउँछन् । हाल तितेपातीको तेल काठमाडौं उपत्यका भित्रमात्रै उपलब्ध रहेको छ । उपत्यका बाहिर भने व्यक्तिको अर्डरअनुसार पठाउने गरिएको छ । उपत्यकामा सञ्चालनमा रहेको बज्राचार्यको ‘नर्मदा हेल्थ होम एण्ड आयुर्वेदिक रिसर्च सेन्टर’ लगायत अनामनगर, सानेपाका आयुर्वेदिक औषधी पसलमा तेल पाइन्छ । उपत्यका बाहिर तेलको बजारीकरण हुन नसक्नुको कारण तेलको महत्व धेरैलाई थाहा छैन । उनले भने, ‘म बजारीकरण गरेर हिँड्ने पेसाको मान्छे पनि होइन त्यसैले त्यस विषयलाई धेरै ध्यान दिएको छैन । समय अभावको कारण धेरै उत्पादन गर्न पनि सकेको छैन ।’ उनको तेल नेपालभन्दा बढी अमेरिका, जापान, क्यानडा, अष्ट्रेलियामा बिक्री हुने गर्छ । उनलाई जानकारी भएसम्म अहिले पनि नेपालमा अरू कसैले तेल बनाउँदैनन् र सिक्न चाहेर कोही आएका पनि छैनन् । प्रतिएमएल तेल १ सय रुपैयाँमा बिक्री गर्ने गर्छन् बज्राचार्य । १ हजार किलो तितेपातीबाट १ केजी तेल उत्पादन हुन्छ । उनले सुरुवातमा वर्षको करिब ४ किलो जति मात्रै तेल निकाल्थ्ये तर, उत्पादन क्षमता र माग बढेर अहिले वार्षिक ४ सय किलो जति उत्पादन गर्छन् । २५÷२६ जनालाई प्रत्यक्ष रोजगारी दिँदै आएका बज्राचार्यलाई बजारमा भएको तेलको माग धान्न भ्याइनभ्याइ हुन्छ । यसबाट सजिलै बुझ्न सकिन्छ कि तेलको महत्व र फाइदा धेरै छ । तेललाई उपत्यका बाहिर बजारीकरण गर्ने योजना भने छैन । कारण हो नेपालीले आयुर्वेदको महत्व बुझ्न सकेका छैनन् त्यसले गर्दा राम्रो बजार तेलले लिन सक्दैन । त्यतिमात्रै होइन उदारोमा सामान लग्ने र समयमा पैसा नबुझाउने भएर पनि उनलाई बजारीकरण गर्न जागर छैन । उनी भन्छन्, ‘फाइदा धेरै छ तर, देखिरहेकाले तितेपातीको वास्ता गर्ने मान्छे कम हुन्छन् जसले गर्दा छिटो बजारीकरण गर्न सम्भव हुँदैन । मलाई सहज हुनुको कारण म स्वयम् हिलर हुँ, त्यो भएर धेरै जनासँगको सम्पर्क भएर सजिलो हुन्छ ।’ नयाँ उद्यमीहरूले १५ लाख रुपैयाँको लागतमा तितेपातीको उद्यमलाई अगाडि बढाउन सक्ने बज्राचार्य बताउँछन् । तेल बनाउन प्रयोग हुने मेसिनको मूल्य नै ५ लाख बढी पर्ने उनको भनाइ छ । उक्त मेसिन उनीहरू आफूले नै बनाउने गर्छन् । तितेपाती संकलन, अन्य व्यवस्थापनको खर्च जोड्दा करिब १५ लाख रुपैयाँ लगानी चाहिने उनको अनुभव छ । १५ लाखको लगानी गर्दा वार्षिक रूपमा ३० लाख बढी नाफा नै हुन्छ, अर्थात् ४५ लाख रुपैयाँको कारोबार गर्न सकिन्छ । उमेरले ६० वर्ष पुग्न लागेका बज्राचार्य पेसाले हिलर (तान्त्रिक तथा आयुर्वेदिक विधिबाट उपचार गर्ने मान्छे) हुन् ।  बज्राचार्य नेपाल सिद्धतान्त्रिक लाखेगुवाजुको बाह्रपुस्ताका नातिसमेत हुन् । यसरी हेर्दा उनको पारिवारिक माहोल नै हिलर काम गर्छन् । विगत १३ वर्ष पहिला उनले तितेपातीको तेल बनाएका हुन् । बज्राचार्यले होटल म्यानेजमेन्टमा बीएसम्म पढेका छन् । हजुरबुबाले हिलरको काम सिकाए पनि उत्तमले ट्रेकिङको व्यवसाय गथ्र्ये । ट्रेकिङबाट नै उनले विदेशी साथी बनाएका थिए र छोटो समयका लागि काम विशेषले विदेश